Op 18 november 2017 bracht Exspecto twee missen van Mozart ten gehore in de redelijk gevulde Martinuskerk te Vaassen. Behalve dat beide uitgevoerde stukken Missen waren, dus geschreven volgens de indeling zoals die in de kerk gebruikelijk was, hadden beide delen slechts weinig met elkaar gemeen. Toen Mozart in 1779 zijn Mis in C schreef voor een paasdienst in Salzburg wist hij nog niet dat zijn Mis ruim tien jaar later zou worden gebruikt bij de kroning van Keizer Leopold de tweede, koning van Bohemen.

Met die historie in gedachten hoor je dat deze Mis, die later Krönungsmesse genoemd is, een en al feestelijkheid is, zelfs de zwaardere teksten uit de Mis zijn feestelijk getoonzet. Exspecto liet aan het publiek merken aan te voelen hoe de muziek moet klinken: feestelijk, enthousiast, op plaatsen uitbundig en, waar nodig, ingetogen. De rol van de vier solisten was daar dienstbaar aan. Zonder uitgebreide solistische inbreng kwamen in Mozart’s muziek de solisten vooral aanvullend aan de koorzang voor, steeds kort en afgewisseld door het koor, heel anders dan we bij grote oratoria, zoals Bach’s Passionen, gewend zijn. Het leverde een Missa Brevis op, een korte mis. Mozart had namelijk bij de opdracht te verstaan gekregen dat het stuk niet langer dan 45 minuten mocht duren. En Mozart hield zich aan die afspraak (terwijl hij zich in z’n leven als wispelturig wonderkind met regelmaat afzette tegen wat hem werd opgedragen, soms met alle gevolgen van dien). Esther Kouwenhoven zong helder en goed verstaanbaar, Sara Klein Horsman overtuigde met haar warme timbre, Eyjólfur Eyjólfsson imponeerde met zijn flinke volume, met zorg gedoseerd, en Sebastian de Leeuw maakte indruk met zijn ingetogen, zuivere en wederom warme vertolking. Exspecto liet een homogene klank horen, de stemmen waren behoorlijk in balans, ook de mannen van de tenoren en bassen deden hun duit in het harmonie-zakje. De begeleiding door het orkest was stevig, op plaatsen eigenlijk te hard. De Kammerphilarmonie Emsland speelde goed maar het koper had soms de overhand waardoor waardevolle pareltjes van zowel koor als solisten wat werden ondergesneeuwd. De akoestiek van de kerk was mogelijk ook debet aan een iets minder transparant geluid dan ik eerder van Exspecto heb gehoord. Topper was wat mij betreft het Agnus Deï, met de prachtige inleiding door de sopraan, daarna het solistenkwartet en tenslotte het stevig gezongen Dona nobis Pacem, geef ons vrede. Met een bijzondere overgang van een drie- naar een vierkwartsmaat.

Na een korte stempauze werd de tweede mis ingezet, een dodenmis of Requiem. En toen kwam Exspecto echt los: Dit Requiem kent meer diepgang en emotie dan de Krönungsmesse en dat kon het publiek horen ook! Exspecto toonde een enorme betrokkenheid bij wat er gezongen werd. Wolfried Kaper dirigeerde met heldere instructie, was duidelijk in z’n directie en stuurde koor, orkest en solisten gepassioneerd door de partituur. Het moet een plezier zijn om onder deze dirigent te musiceren en te zingen. Het meest bekende deel, het Lacrimosa, maakte het publiek muisstil. Het prijkt niet voor niets zeer hoog op de jaarlijks door NPO Radio 4 uitgeroepen Hart- en Ziellijst. Hier was Exspecto erg goed: de dramatische expressie bij de opzwepende, steeds hogere akkoorden werden met verve gezongen; stevig, stuwend, dramatisch uitdrukkingsvol, maar toch nooit kitscherig. Bij het Hostias was Exspecto op z’n best: wat een plezier om te horen, wat een ingetogen wijze om deze prachtige harmonieën zó te zingen. Goed verstaanbaar en zuiver geïntoneerd.

Een luisteraar luistert altijd vanuit z’n eigen referentiekader. Ik kon er niets aan doen dat bij mij de film: ‘Amadeus’ naar boven kwam, waarin Mozart op zijn sterfbed, met zijn laatste krachtsinspanning, de noten dicteert om het Requiem af te ronden voor zijn eigen dood een einde maakt aan al het aardse componeren. Dat redt hij niet, en zijn vriend Süssmayr maakt later het stuk postuum voor hem af. Mozart sterft in grote armoede en wordt zonder enige waardigheid en betrokkenheid achteloos neergelegd in een anoniem verzamelgraf voor armen, waarbij vrienden en familie afhaken door de sombere stortregen en waarvan de doodgraver zich achteraf niet kan herinneren waar hij Mozart begraven heeft. Het geweldige genie Wolfgang Amadeus Mozart kreeg niet de eer van een prachtig Requiem dat hij absoluut verdiende. In de film wordt hierom een deel van zijn Requiem als klankbeeld onder de dramatisch somber verlopen teraardebestelling gezet, Exspecto geeft Mozart met deze heerlijke uitvoering van zijn Requiem iets van het eerbetoon dat hij zo verdiende maar nooit kreeg. Het publiek kon terugkijken op een zeer geslaagde uitvoering van Mozart’s werk.

Erik de Leeuw